کلیدی برای قفل آسیب‌ها

 مدیریت شهری منطقه چند سالی است عزم خود را برای شناسایی آسیب‌های اجتماعی محله‌ها جزم کرده تا براساس آن، بتواند با ارائه راهکار، در این زمینه اقدامات پیشگیرانه انجام دهد. بر این اساس آسیب‌های اجتماعی در شهرداری به تفکیک ناحیه‌ها و محله‌های منطقه و بر حسب ویژگی‌های هر محله و ناحیه شناسایی و اولویت‌بندی شده است‌. خب خوشبختانه راهکارها و مُسکن‌های موقتی هم برای این آسیب‌ها در نظر گرفته‌اند. با حساب سرانگشتی از نتایج به دست آمده می‌توان فهمید از میان آسیب‌های شناسایی شده، اعتیاد بیش از هر معضل دیگری در حال آسیب‌رسانی به تکه هیجدهم پایتخت است و معضلاتی چون تکدی‌گری، کارتن‌خوابی و کودکان‌کار نیز در صدر آسیب‌های اجتماعی این نقطه از شهر قرار دارند. در این میان مدیران شهرداری منطقه نیز با توجه به اولویت قرار دادن یکی از این آسیب‌ها، رفع و رسیدگی به هریک را در دستور کار قرار داده‌اند.

اعتیاد؛ یک فاجعه‌
کار‌شناسان آسیب‌های اجتماعی معتقدند اعتیاد به‌عنوان یکی از مشکلات پنهان جامعه مطرح است. نکته مهم این ماجرا، تغییر الگوی مصرفی از تدخین به تزریق است که موجب پرخطر شدن رفتارهای معتاد می‌شود و نیز تغییر نوع مواد مصرفی از سنتی به صنعتی که موجب تأثیر مخرب بر روان و شخصیت افراد معتاد شده است.

مسئولیت دستگاه‌های حکومتی
مهدی چمران، رئیس شورای اسلامی شهر تهران: برخی از مسئولیت‌ها در زمینه برخورد با آسیب‌های اجتماعی مختص دستگاه‌های حکومتی و قضایی است. آنها باید در این زمینه همکاری کنند. شهرداری می‌تواند متولی چند حلقه از این زنجیره باشد، ولی متأسفانه بقیه کار‌ها متولی مشخصی ندارد و من نگران آن هستم که همه این وظایف بر‌عهده شهرداری بیفتد.

مهم‌ترین ناهنجاری‌های شهر
مرتضی طلایی، عضو شورای اسلامی شهر تهران: اعتیاد، تکدی‌گری، زنان خیابانی، کارتن‌خوابی و کودکان خیابانی مهم‌ترین ناهنجاری‌های شهر تهران به ‌شمار می‌آید. در این میان معضل زنان خیابانی در مناطق یک، ۲، ۳ و ۶ بیش از مناطق دیگر شهر تهران به چشم می‌خورد. ضمن اینکه در بحث اعتیاد نیز مناطق ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۶، ۱۷، ۱۸ و ۲۰ بیشترین آمار معتادان را دارند.

تلاش بیشتر از وظیفه
معصومه‌آباد، عضو شورای اسلامی شهر تهران: کنترل آسیب‌های اجتماعی نیاز به همکاری سازمان‌های مختلف دارد و اگر این سازمان‌ها مدیریت قوی داشته باشند، می‌توانند این آسیب‌ها را کاهش دهند. در این میان معاونت فرهنگی‌ـ اجتماعی و اداره آسیب‌های اجتماعی شهرداری برای کاهش آسیب‌های اجتماعی وظایفی دارد که در حال حاضر بیش از آن را نیز انجام می‌دهد.

معتادان خیابانی
مردانی که باید به زندگی بازگردند
اهالی محله‌های مختلف منطقه خوب می‌دانند حضور معتادان خیابانی در معابر یعنی چه؟ چراکه آنها وقتی در گوشه و کنار محله‌‌هایشان قدم می‌گذارند، معتادان خیابانی را می‌بینند که منظر شهری منطقه‌شان را نازیبا کرده‌اند. این معضل شناسایی شده مشترک در همه این محله‌ها، مدیریت شهری منطقه را بر آن داشته تا رسیدگی به وضعیت معتادان خیابانی را در اولویت قرار دهد تا از گستردگی این معضل در این محدوده‌ها بکاهد. علاوه بر اینها ساکنان این محله‌ها با آسیب‌های اجتماعی دیگری چون خرید، فروش و توزیع موادمخدر و تکدی‌گری، کارگران فصلی نیز به‌عنوان بیشترین معضلات شناسایی شده در مناطق مذکور دست به گریبان‌اند.
 اقدام انجام شده: مرکز بهاران، مرکزی برای توانمندسازی معتادان و بازگرداندن آنها به یک زندگی معمولی است. یک شعبه از این مرکز در منطقه ما فعالیت می‌کند و به معتادان شناسایی شده خدمات می‌دهد. در ضمن یک کمپ ترک اعتیاد هم در منطقه وجود دارد که آن هم تأثیر زیادی در کاهش این آسیب‌ اجتماعی در منطقه داشته است.

همه سازمان‌های مسئول در مقابله با آسیب‌ها
فکر می‌کنید که در پیشگیری و مقابله با آسیب‌های اجتماعی چه سازمان‌ها و نهادهایی دخالت دارند و باید به وظایفشان عمل کنند؟ رضا قدیمی، مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی شهرداری در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «در موضوع‌ آسیب‌های اجتماعی بیش از ۱۰ دستگاه از سازمان تبلیغات اسلامی و صداوسیما گرفته تا سازمان بهزیستی، کمیته امداد امام‌خمینی(ره)، وزارت علوم و دانشگاه‌های مختلف مسئولیت دارند. اما یکی از چالش‌های حوزه اجتماعی در کشور این است که این موضوع متولی خاص ندارد و آسیب‌های اجتماعی فرابخشی است و در اختیار یک سازمان نیست، بلکه بخش‌های مختلف مردمی و حکومتی و دولتی تکلیف دارند در موضوع پیشگیری و انجام وظایف درست خود عمل کنند. خیلی وقت‌ها لازم نیست اقدام پیشگیرانه انجام شود فقط کافی است دستگاه‌ها وظیفه‌شان را به خوبی انجام دهند. مثلاً در زمینه کودکان‌کار وظیفه شهرداری کمک به شناسایی است، اما ضمن اینکه وظیفه خودمان را انجام می‌دهیم، ناچاراً وظیفه دیگران هم بر دوش ما گذاشته می‌شود درحالی که هر سازمان، مسئولیت انجام ‌بخشی از کار‌ها را برعهده دارد. متأسفانه هرچه پیش‌تر می‌رویم انگار وظایف و انتظارات از مدیریت شهری بیشتر می‌شود، در حالی که باید قانون و ظرفیت سازمان و وظیفه دستگاه‌ها در این زمینه مد نظر باشد. شهرداری، به خاطر دغدغه مردم است که به این ماجرا ورود پیدا کرده و این، نباید به شانه خالی کردن نهادهای دیگر از بار مسئولیت منجر شود.»

 تکدی‌گری
اعزام به سامان‌سراهای پایتخت
چادر را روی صورتش کشیده و بچه را روی پا و کاسه را هم مقابلش گذاشته و با صدای جیرینگ سکه سرش را کمی بالا می‌آورد و زیر لب چیزی می‌گوید. فرقی نمی‌کند ساکن کدام محله منطقه باشید، چراکه قطعاً تاکنون شما هم با چنین صحنه و موارد مشابهی رو در رو شده‌اید. بر اساس مطالعات انجام شده، حضور متکدیان در منطقه ما و مناطقی مثل یک، ۳ و ۸ بیش از مناطق دیگر به چشم می‌خورد. از این‌رو قرار است در این مناطق در میان آسیب‌های اجتماعی شناسایی شده، رسیدگی به وضعیت متکدیان اولویت داشته باشد. متأسفانه باید گفت که برخی از این متکدیان در قالب باندهای کاملاً حرفه‌ای به این کار می‌پردازند و مردم اطلاعی از فعالیت‌ این سودجویان ندارند.
 اقدام انجام شده: گشت فوریت‌های خدمات اجتماعی در منطقه ما چندین بار اقدام به جمع‌آوری این متکدیان کرده است. اهالی منطقه هم با مشاهده متکدیانی که به‌صورت حرفه‌ای اقدام به تکدی‌گری می‌کنند می‌توانند با 137 تماس بگیرند و موضوع را اطلاع دهند. این متکدیان حرفه‌ای به یک سامان‌سرا در تهران اعزام می‌شوند.

کارتن‌خوابی
آنهایی که سقف بالای سرشان آسمان است
زندگی روی سنگفرش‌های خیابان با رواندازی از جنس کارتن، همه دارایی کارتن‌خواب‌های منطقه است. چند سالی است کارتن‌خوابی به یکی از مهم‌ترین معضلات اجتماعی پایتخت تبدیل شده و ساکنان منطقه ما نیز از گزند این مشکل مصون نمانده‌اند چراکه نتایج بررسی‌های شهرداری نشان می‌دهد از میان بیشترین مشکلات گزارش شده در منطقه ما، اهالی در کنار وجود مشکلات خاص اجتماعی دیگر خود مانند مزاحمت‌های خیابانی، اعتیاد، خرید و فروش و توزیع موادمخدر و تکدی‌گری، با معضل کارتن‌خوابی درگیر‌ند. اگرچه در منطقه ما، معضل اعتیاد در رأس آسیب‌های اجتماعی قرار دارد، اما قرار است مدیران شهری منطقه با در دستور کار قرار دادن این موضوع، برای کاهش مشکلات در این حوزه تلاش کنند.
 اقدام انجام شده: منطقه ما تا همین چند وقت قبل گرمخانه یا همان مددسرا نداشت، اما خوشبختانه امسال یک فضای مناسب برای این منظور در نظر گرفته شده و حالا کمتر شاهد حضور کارتن‌خواب‌ها در منطقه هستیم. این آسیب‌دیدگان اجتماعی شب‌ها به این مرکز منطقه می‌روند و از خدمات آن استفاده می‌کنند.

خرید و فروش موادمخدر
جاهایی که مرگ می‌فروشند
آمارها می‌گوید که مناطق حاشیه‌ای شهر با مشکلات ریز و درشتی دست به گریبان‌اند و برخی از آسیب‌های اجتماعی آنها بیشتر دیده می‌شود. منطقه ما هم جزو همین مناطق حاشیه‌ای به حساب می‌آید. متأسفانه بر اساس گفته بسیاری از شورایاران منطقه، معضل حضور معتادان خیابانی و خرید و فروش موادمخدر در اینجا بیشتر است. این اتفاق باعث ناامن شدن مکان‌های عمومی تکه هیجدهم پایتخت، مثل بوستان‌ها و پارک‌های شهری شده و عملاً محدودیت‌هایی برای استفاده اهالی از این مکان‌ها ایجاد کرده است. خوشبختانه در میان آسیب‌های موجود و معضلات شناسایی شده منطقه ما، رسیدگی و رفع معضل خرید و فروش و توزیع موادمخدر در اولویت‌کاری قرار گرفته است.  
 اقدام انجام شده: همکاری مدیریت شهری منطقه و نیروی انتظامی در این زمینه به نتایج بسیار خوبی منجر شده است. در حال حاضر در بسیاری از محله‌ها و نقاط آسیب‌خیز، دکه نیروی انتظامی قرار داده شده است که کمک زیادی به کاهش این معضل می‌کند. کافی است اهالی، نقاطی که شاهد خرید و فروش مستمر موادمخدر هستند را اطلاع دهند تا هرچه سریع‌تر پاکسازی این نقاط صورت گیرد.

پسران کار در جامعه
در میان کودکان‌کار 90/6درصد آنها پسر و9/4درصد دختر و در مجموع82/9درصد بی‌سواد یا کم‌سواد هستند. در این میان با وجود اینکه قانون ساماندهی کودکان‌کار و خیابانی، ۱۰ سازمان را متولی ساماندهی این امر قرار داده، جز شهرداری که وظیفه جمع‌آوری کودکان‌کار را برعهده دارد، سازمان دیگری حاضر به همکاری نشده است.

کودکان کار و اعتیاد
بچه‌هایی که نیاز به کمک دارند
چراغ که قرمز می‌شود، یکی گل به دست و آن دیگری فال حافظ در بغل به شیشه اتومبیل ضربه می‌زنند. این کودکان خوب می‌دانند که سر چهارراه‌های منطقه مخصوصاً در چهارراه یافت‌آباد، بلوار معلم و بلوار الغدیر، محل خوبی برای کسب درآمد هستند. همه ما چنین صحنه‌هایی را در طول روز بار‌ها دیده‌ایم و این مشکل مختص یک خیابان و چند محله نیست، اما در برخی از محله‌ها این معضل بیش از هر آسیب دیگری خودنمایی می‌کند. علاوه بر این آسیب‌های اجتماعی دیگری نیز مانند اعتیاد، وجود افراد بی‌خانمان وکارگران فصلی نیز از معضلاتی‌ به شمار می‌روند که اهالی منطقه ما با آنها دست و پنجه نرم می‌کنند.
 اقدام انجام شده: مهم‌ترین موضوع درباره کودکان‌کار و خیابان این است که آنها باید به پشت نیمکت‌های مدارس بازگردند، خب در همین زمینه مسئولان شهری دست به کار شده‌اند و مرکزی به نام پرتو را ایجاد کرده‌اند. خوشبختانه این مرکز تا به حال عملکرد خوبی داشته و بسیاری از این کودکان به مراکز تحصیلی بازگشته‌اند.

متکدیان مایه‌دار شهرمان
چندی پیش گزارشی مستند توسط سازمان‌ها و متولیان منتشر شد که در آن آمده بود: «اوضاع مالی متکدیان به گونه‌ای است که پیشنهاد کار با درآمد ماهانه میلیونی را رد کرده‌اند. حتی یکی از آنها می‌گفت که فقط کودک خردسالش ماهانه از محل تکدی‌گری 600 هزار تومان عایدی دارد. آنها حاضر به انصراف از این شغل نیستند.»